หมอขอกล่าวสรุปสั้นๆ ดังนี้ค่า 
สาเหตุที่ทำให้ประจำเดือนขาดมีหลายสาเหตุเลยค่ะ ไม่ว่าจะเป็นจากการตั้งครรภ์ ความเครียด ยาต้านซึมเศร้า การออกกำลังกายหนักเกินไป น้ำหนักตัวที่เปลี่ยนแปลงมาก โรคเรื้อรัง เช่น โรคเบาหวานหรือโรคไตที่ยังควบคุมไม่ได้ ภาวะไทรอยด์ผิดปกติ เนื้องอกในสมอง การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาคุมกำเนิดหรือยาเคมีบำบัด ภาวะหมดประจำเดือนก่อนวัย การเกิดพังผืดในมดลูกหรือการผ่าตัดรังไข่
วันนี้ หมอขอกล่าวถึงโรคนึงที่พบบ่อยในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ หนึ่งในนั้น ก็คือ กลุ่มอาการ “ถุงน้ำรังไข่” (Polycystic ovarian syndrome, PCOS)
- พบได้ถึง 10 % ของผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์
- สมัยก่อน คุณหมอมักวินิจฉัย โรคจากอาการ และอัลตร้าซาวน์ (2 ใน 3 ข้อ ตาม 2003 Rotterdam criteria)
- ประจำเดือนมาผิดปกติ (มาน้อย-ไม่มา) พบถึง 75%
- ภาวะฮอร์โมนเพศชายเกิน (สิวเยอะ ผิวมัน ขนดก) พบถึง 56% ในกลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่
- การตรวจอัลตร้าซาวน์ (ทางช่องคลอดเห็นได้ชัดเจนกว่าทางหน้าท้อง) ดังรูปที่แสดงจะเป็นได้ว่า มีสร้อยไข่มุก (String of pearl) กระจายทั่วรังไข่ ซึ่งเกิดจากภาวะไข่โต แต่ไม่มีการตกไข่ (anovulation) นั่นเองค่ะ
ปัจจุบัน (update from international guideline, 2023)
มี 3 Step ในการวินิจฉัย คือ
- Step 1 ใช้อาการ ประจำเดือนผิดปกติ และอาการสิวเยอะ ผิวมัน ขนดก
- Step 2 ค่าฮอร์โมนเพศชายสูง แม้ไม่มีอาการ
- Step 3 อัลตร้าซาวน์ พบถุงน้ำในรังไข่ (PCO-Morphology) ในวัยผู้ใหญ่ (หลังจาก8 ปีนับจากประจำเดือนครั้งแรก)
หมอจะหาสาเหตุตาม step ดังกล่าว ซึ่งผู้ที่มีอาการนี้ ไม่ควรมีสาเหตุอื่นที่ทำให้ประจำเดือนขาด ดังกล่าวในย่อหน้าแรก ดังนั้น จึงมีความจำเป็นที่ต้องตรวจเช็คเลือด เช่น ค่าไทรอยด์ ค่าโปรแลคติน (เนื้องอกตอมใต้สมอง) ค่าฮอร์โมนเพศชาย และค่าเลือดอื่นๆ ที่สงสัยค่ะ
แนวทางการจัดการกับภาวะถุงน้ำรังไข่ (PCOS)
1. ปรับพฤติกรรม : การกิน การออกกำลังกาย การคุมน้ำหนักหากมีภาวะน้ำหนักเกิน
- เป้าหมาย : ลดน้ำหนักลง 5-10 %
(หากน้ำหนักเกิน แพทย์อาจใช้ยาเบาหวาน หรือปากกาลดน้ำหนักช่วยได้ค่ะ)
2. ควบคุมประจำเดือนให้ปกติ และรักษาภาวะฮอร์โมนเพศชายเกิน เช่น สิวเยอะ ขนดก ผิวมัน
- การลดน้ำหนัก
- การใช้ยาฮอร์โมน (Combine oral contraceptive pills , Anti-androgen) เพื่อให้ประจำเดือนมาผิดปกติ และลดสิวผิวมันขนดก
- ยาป้องกันภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวจากประจำเดือนขาด (Endometrial protection)
3. กรณี ขนดกมาก
- อาจใช้ตัวช่วย โดยการเลเซอร์หรือใช้แสงกำจัดขน (laser or light therapies) ร่วมกับการใช้ยาฮอร์โมน
ที่มา : https://rb.gy/ouusqp
