เรียบเรียงโดย พญ. รัตน์นภัส ตั้งมะโนมานะ
สูตินรีแพทย์
เบาหวานตอนท้องมีกี่แบบ ส่งผลต่อน้องอย่างไรบ้าง ?
มี 2 แบบ ค่ะ เบาหวานที่เป็นมาก่อนตั้งครรภ์ (Gestational diabetes mellitus)และ เบาหวานขณะตั้งครรภ์ (Pre-Gestational diabetes mellitus) ต่างกันที่ภาวะแทรกซ้อนค่ะ โดย
เบาหวานที่เป็นมาก่อนตั้งครรภ์ หากคุมระดับน้ำตาลไม่ดีและท้อง ลูกมีความเสี่ยงต่อการแท้ง ความพิการแต่กำเนิด เช่น ภาวะหัวใจพิการ ภาวะผิดปกติกลุ่มประสาทไขสันหลัง ได้ค่ะ
เบาหวานทั้งก่อน/ขณะตั้งครรภ์ อาจทำให้น้องตัวโตกว่าเกณฑ์/เล็กตกเกณฑ์ เนื่องจากเลือดไปเลี้ยงน้องทางสายสะดือไม่ดี (น้ำตาลทำให้เส้นเลือดที่ไปเลี้ยงน้องได้ผิดปกติ) น้ำตาลต่ำแรกคลอด หรืออาจทำให้เกิดภาวะการเสียชีวิตของเด็กโดยไม่ทราบสาเหตุได้เลยค่ะ
ดังนั้น จึงมีความจำเป็นมากๆที่ผู้หญิงที่มีภาวะเบาหวานก่อนตั้งครรภ์ ต้องควบคุมระดับน้ำตาลให้ดีใช่มั้ยคะ จะให้ดีที่สุด คุณแม่ควรปฏิบัติตัวแบบนี้ตั้งแต่ก่อนที่จะตั้งครรภ์และทำให้ได้ตลอดการตั้งครรภ์ แต่ในความจริงมันก็ยากแสนยากใช่ไหมคะ ^^ มีรายงานที่บอกว่า การปฏิบัติตัวเพื่อลดความเสี่ยงเบาหวานเหล่านี้ ช่วยลดการเกิดเบาหวานในขณะตั้งครรภ์ได้ถึง 20%เลยนะคะ เห็นตัวเลขแล้วก็อยากให้คุณแม่ฮึดสู้กันอีกหน่อย เพื่อสุขภาพของลูกน้อยในท้อง และดีต่อตัวคุณแม่เองด้วยค่ะ
การเตรียมตัวเพื่อตรวจเบาหวานตอนท้องที่บีบอนด์คลินิก (น้ำตาล 50 กรัม)
มีค่าใช้จ่ายเพิ่มประมาณ 500 บาท
วิธีการตรวจ
- ไม่จำเป็นต้องงดน้ำและอาหารมา สามารถทานน้ำเปล่าได้
- กินน้ำตาล 50 กรัม แล้วรอ 1 ชั่วโมง เพื่อเจาะน้ำตาลปลายนิ้ว ค่าปกติ < 140 mg/dL
- หาก ค่าผิดปกติ > 140 mg/dL จะนัดตรวจน้ำตาล 75 กรัมต่อไป
การตรวจน้ำตาล 75 กรัม ค่าใช้จ่าย 750 บาท ทำได้โดย
- งดน้ำงดอาหารหลังเที่ยงคืน
- เจาะเลือดหาค่าน้ำตาล 3 ครั้ง: 0 ,1 ,2 ชั่วโมงหลังกลืนน้ำตาล
- ค่าปกติ : 92 ,180 , 153 mg/dL ตามลำดับ ผิดปกติ คือ ค่ามากกว่าค่าปกติ มากกว่า 1 ค่า จะได้รับการวินิจฉัยเป็นเบาหวาน
กรณีเป็นเบาหวาน
- หากมีการตรวจค่าน้ำตาลเกินก่อนอายุครรภ์ 24 สัปดาห์ แพทย์จะแยกวินิจฉัยเบาหวาน ขณะท้อง (Gestational diabetes mellitus) หรือ เบาหวานก่อนการท้อง (Pre-gestational diabetes mellitus)
โดยให้ผู้ป่วยเจาะเลือด
- ค่าน้ำตาลตอนเช้า (งดน้ำงดอาหาร 6-8 ชม ก่อนตรวจ) (Fasting plasma glucose) ค่าปกติน้อยกว่า 126 mg/dL
- ค่าน้ำตาลสะสม (งดน้ำงดอาหาร 6-8 ชม ก่อนตรวจ) ค่าปกติ Hb A1c น้อยกว่า 6.5% ขึ้นไป
- ค่าน้ำตาลแบบสุ่ม (ไม่งดน้ำงดอาหาร) Random Plasma Glucose ค่าปกติน้อยกว่า 200 md/dl
หากผิดปกติ เป็นเบาหวานก่อนการท้อง (Pre-gestational diabetes mellitus)
คำแนะนำการคุมอาหารเบาหวานขณะท้อง ทั้งเบาหวานที่เป็นมาก่อนตั้งครรภ์ (Gestational diabetes mellitus)และ เบาหวานขณะตั้งครรภ์ (Pre-Gestational diabetes mellitus)
ปฏิบัติตัวหลักๆเลย มี 4 ข้อค่ะ คือ การควบคุมอาหาร ออกกำลังกายสม่ำเสมอ ควบคุมน้ำหนักไม่ให้ขึ้นมากเกินไป และ “ไม่ควรน้ำหนักลดลง” ช่วงการท้อง และ การตรวจน้ำตาลด้วยตนเอง
- คนท้องสามารถ แบ่งอาหารเป็น 5-6 มื้อย่อย ได้เลยค่ะ เนื่องจากจะหิวบ่อยและน้ำตาลต่ำง่าย และไม่ควรทาน 2-3 ชั่วโมงก่อนเข้านอนเนื่องจากร่างกานยจะย่อยอาหารได้ช้า
- เนื่องจากคนท้องเกิดภาวะน้ำตาลต่ำง่าย อาหารที่แนะนำให้กินก็คือ อาหารที่มีดัชนีความไวในการดูดซึมแป้งและน้ำตาลเพื่อเปลี่ยนเป็นน้ำตาลในกระแสเลือดต่ำ (low glycemic index : low GI) เมื่อเปรียบเทียบกับน้อตาลกลูโคส ซึ่งมีค่า GI = 100 หรือหมอจะบอกเป็นชนิดอาหารเลยค่ะ เพื่อความเข้าใจง่าย ดังตางรางรูปถ่าย ดังนี้
หลีกเลี่ยงของหวาน ไม่ว่าจะขนม เครื่องดื่มที่ใส่ syrup ใส่นมสด เช่น ชาเขียว ชานมไข่มุก ชาไต้หวัน ล้วนมีปริมาณน้ำตาลสูงค่ะ นอกจากนี้ยังรวมถึง ผลไม้ที่มีรสหวาน น้ำผลไม้ที่หวาน ก็ควรหลีกเลี่ยงด้วยค่ะ เช่น กล้วย ส้ม แตงโม องุ่น มะม่วงสุก ทุเรียน
- แนะนำให้ทานผลไม้ กลุ่ม กีวี่ สตรอเบอรี่ แก้วมังกร แอปเปิ้ลเขียว ฝรั่ง อโวคาโด
- ข้าว : อยากให้คุณแม่ลองตักข้าวน้อยลงจากเดิมสักครึ่งนึง กินขนมปัง เบเกอรี่ให้น้อย รวมทั้งเส้นก๋วยเตี๋ยวก็เป็นแป้งนะคะ หันมาสั่งเกาเหลาแทนเส้นกันค่ะ เปลี่ยนจากข้าวขาวเป็นข้าวกล้อง ข้าวไรซ์เบอรี่ หรือธัญพืช
- ในนมจืด ก็มีปริมาณน้ำตาลค่อนข้างสูงค่ะ ดังนั้นจึงควรดื่มนมแต่พอดี ไม่มากเกินไปจะดีที่สุดค่ะ
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ : 30-60 นาที อย่างน้อย 2 ครั้งต่อสัปดาห์ ความหนักเบาถีงปานกลาง โดยดูคำแนะนำการออกกำลังกายได้ที่ website : bebornclinic.com หัวข้อการออกกำลังกายในคนท้องค่ะ
9-5-67 การออกกำลังกายในคนท้อง ทำได้หรือไม่
มีงานวิจัยพบว่า การเดินช้าสลับเร็วอย่างละ3นาที ติดต่อกัน 20 นาที หลังมื้ออาหารทั้งสามมื้อช่วยควบคุมระดับน้ำตาลได้ดีอย่างมีนัยสำคัญ !!!!
- ควบคุมน้ำหนักไม่ให้ขึ้นมากเกินไป และ “ไม่ควรน้ำหนักลดลง” ช่วงการท้อง
ตัวอย่างเช่น คุณแม่ก่อนท้องที่มีน้ำหนักก่อนตั้งครรภ์ 60 กิโลกรัมและส่วนสูง 160 เซนติเมตร (ดัชนีมวลกาย BMI 23.4 กก/ม2) จำเป้นต้องได้รับพลังงาน 30 x 60 = 1,800 กิโลแคลลอรีต่อวัน (kcal/day)
หมอให้ท่องง่าย เป็นคำว่า “ข้าว มัน ไก่” ปริมาณ 40 : 40 : 20 ตามลำดับค่ะ
ข้าว คือ คาร์โบไฮเดรต 40 เปอร์เซนต์ของสารอาหารที่ควรได้รับต่อวัน กินอาหารเป็น low GI หรือ คาร์โบไฮเดรตเชินซ้อน ดังที่กล่าวไปแล้วค่ะ
มัน คือ ปริมาณไขมัน 40 เปอร์เซนต์ของสารอาหารที่ควรได้รับต่อวัน ควรรับประทานเพียง 6 ช้อนชาต่อวันเท่านั้น เนื่องจากไขมันที่มากเกินจะไปสะสมในทารก ทำให้เกิดภาวะไขมันในเลือดสูงขึ้น เกิดภาวะดื้ออินซูลิน และเกิดภาวะทารกตัวโตตามมาได้ค่ะ
ปริมาณที่แนะนำ คือ 6 ส่วนต่อวัน ดังภาพค่ะ โดยไขมัน 5 กรัมต่อส่วน จะให้พลังงาน 45 กิโลแคลลอรี ดังนั้น เราจะได้ 270 กิโลแคลลอรี เมื่อรับประทาน 6 ส่วนต่อวันค่ะ
หลักในการรับประทานไขมัน คือ
- เลือกอาหารที่มีไขมันไม่อิ่มตัวสูง (unsaturated fat) เช่น น้ำมันมะกอก น้ำมันรำข้าว น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันดอกทานตะวัน ธัญพืชต่่างๆ
- เลี่ยง อาหารที่มีไขมันอิ่มตัวสูง (Saturated fat) เช่น น้ำมันมะพร้าว/ปาล์ม น้ำมันหมู/ไก่ กะทิ
- เลี่ยง อาหารประเภททอด เนื้อสัตว์ติดมัน แปรรูป เบเกอรี่ และไขมันทรานซ์ เช่น มาการีน เนยขาว ครีมเทียม
ไก่ คือ โปรตีน 40 เปอร์เซนต์ของสารอาหารที่ควรได้รับต่อวัน ร่างกายต้องการเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จากปกติ 1 กรัมต่อน้ำหนัก 1 กิโลกรัม เพื่อช่วยซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอระหว่างการท้องค่ะ ควรกินโผรตีนคุณภาพดี ไขมันต่ำ และ กรดอะมิโนครบถ้วน เช่น เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน หลีกเลี่ยงอาหารแปรรูป เช่น ไส้กรอก เบคอน ลูกชิ้น ฯลฯ
4. สำคัญมากกกกกกกก คือ การควบคุมน้ำตาลให้ได้ด้วย “ตนเอง” โดยการซื้อเครื่อง “วัดระดับน้ำตาลปลายนิ้ว” เพราะหมอเชื่อว่า ไม่มีใครที่รู้จักร่างกายเราดีที่สุดเท่าตัวเราเองค่ะ
- เลือกเจาะน้ำตาลเป็นช่วงเช้า หรือเย็น หลังอาหาร วันละครั้ง
- เจาะวัดระดับน้ำตาลปลายนิ้ว คุมน้ำตาลได้ได้ระดับโดย
- ก่อนรับประทานอาหารเช้า ค่าน้ำตาลอยู่ระหว่าง 60 – 95 mg/dL
- หลังรับประทานอาหารเช้า 1 ชั่วโมง ค่าน้ำตาลน้อยกว่า 140 mg/dL
- หลังรับประทานอาหารเช้า 2 ชั่วโมง ค่าน้ำตาลน้อยกว่า 120 mg/dL
“สรุป สิ่งสำคัญของการคัดกรองเบาหวานคือ การคุมน้ำตาลได้ดี ไม่เกิดภาวะแทรกซ้อนระหว่างการตั้งครรภ์ รวมทั้งลูกเกิดรอด แม่ปลอดภัยนั่นเองค่ะ”
ที่มา:
– Facebook OBG Social หมอสูติคู่มือถือคุณ
– โภชนาการในสตรีตั้งครรภ์ที่มีภาวะเบาหวาน (chulabhornchannel.com)
